وضو
وضو
«وضو» شستشوی مخصوصی است كه انسان به دستور خدا پيش از نماز برای تطهير دل و تقرب به خداوند انجام می دهد و خود را با اين شستن ظاهری آماده زدودن آلودگي های روحی و قلبی می كند، از اين رو انسان هر چه به هنگام وضو توجه و حضور قلب بيشتری داشته باشد، نشاط و حضور معنوی بهتری در نماز خواهد داشت. اما بايد دانست كه فلسفه وضو را نمیتوان به اين امور محدود كرد يا به اموری چون شستن و رعايت بهداشت منحصر نمود و آنچه در وضو لازم و اساسی است تعبد و بندگی و اطاعت در برابر ذات يگانه خداوند است.
(مسأله 232) در وضو، شستن صورت و دستها و مسح كردن جلوی سر و روی پاها به ترتيبی كه در مسائل آينده گفته می شود واجب است و بجز واجباتی كه در وضو وجود دارد، آداب و دعاهايی نيز وارد شده كه مستحب است هنگام وضو به آنها توجه شود.
(مسأله 233) وضو را به دو صورت میتوان انجام داد: ترتيبی و ارتماسی.
«وضوی ترتيبی» آن است كه آب روی هر يك از اعضای وضو بريزد و از بالا به پايين، به ترتيب آنها را شستشو دهد، ولی در «وضوی ارتماسی» هر عضو به ترتيب و با فرو بردن زير آب شسته می شود.
آداب وضو و ترتيب آن
(مسأله 234) كسی كه قصد وضو گرفتن دارد مستحب است وقتی نگاهش به آب می افتد اين دعا را بخواند: «بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ الحَمْدُ لِلّهِ الَّذی جَعَلَ الماءَ طَهُورا وَ لَم يَجْعَلْهُ نَجِسا»؛ يعنی با نام خدا و كمك از او وضو می گيرم؛ همه حمد و سپاس از آن خدايی است كه آب را پاكيزه قرار داده است.
و چون دست به آب میزند بگويد: «بِسمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ؛ أَللّهُمَّ اجْعَلْنی مِنَ التَّوّابينَ وَ اجْعَلْنی مِنَ المُتَطَهِّرينَ»؛ يعنی: با نام خدا و كمك از او آغاز میكنم خدايا مرا از توبه كنندگان و پاك شوندگان قرار بده.
(مسأله 235) پس از آنكه دست ها را از آلودگی تميز نمود مستحب است آب در دهان نموده و بيرون بريزد و هنگام انجام اين عمل كه به آن «مضمضه» میگويند بگويد: «أَللّهُمَّ لَقِّنی حُجَّتی يَوْمَ أَلْقاكَ وَ أَطْلِقْ لِسانی بِذِكركَ»؛ يعنی: خدايا! روزی كه با تو ديدار میكنم دليلم را به من تلقين كن و زبانم را به ياد خود بگشا.
همچنين مستحب است آب در بينی كرده و بيرون بريزد و هنگام انجام اين كار كه به آن «استنشاق» میگويند بگويد: «أَللّهُمَّ لاتُحَرِّمْ عَلَی ريحَ الجَنَّةِ وَ اجْعَلْنی مِمَّنْ يَشُمُّ ريحَها وَ رَوْحَها وَ طيبَها»؛ يعنی: خدايا! بوی بهشت را بر من حرام مگردان و از كسانی قرارم ده كه نسيم و عطر بهشت را میبويند.
شستن صورت:
(مسأله 236) برای شستن صورت بايد مشت را به قصد شستن صورت از آب پر نموده، به بالای پيشانی، جايی كه موی سر میرويد، بريزد و دست را همراه آب از بالا به پايين بكشد و مستحب است هنگام شستن صورت بگويد: «أَللّهُمَّ بَيِّضْ وَجْهی يَوْمَ تَسْوَدُّ فيهِ الوُجوُه وَ لاتُسَوِّد وَجْهی يَوْمَ تَبْيَضُّ فيهِ الوُجوُه»؛ يعنی: خدايا! رويم را در آن روز كه چهره ها سياه است سپيد گردان و در آن روزی كه چهره ها سپيد است رويم را سياه مگردان.
(مسأله 237) هنگام شستن صورت واجب است درازای آن را از رستنگاه مو تا چانه و پهنای آن را به اندازه ای كه ميان انگشت ميانی و شست قرار می گيرد، از بالا به پايين شستشو دهد و اگر مختصری از اين مقدار را نشويد وضو باطل است و برای آنكه يقين پيدا كند اين مقدار را شسته بايد كمی از اطراف آن را هم بشويد.
(مسأله 238) شستن داخل بينی و قسمتی از لب ها و چشم ها كه هنگام بستن ديده نمیشوند واجب نيست، ولی برای آنكه يقين كند تمام آنچه واجب بوده شسته شده، بايد مقداری از آنها را هم بشويد.
(مسأله 239) كسی كه دست هايش كوچكتر و يا چهره اش بزرگتر از معمول باشد و يا موهای سر او در بخشی از پيشانی او روييده و يا بخشی از جلوی سر او مو نداشته باشد، بايد به اندازه ای كه افراد متعارف چهره خود را شستشو می دهند صورت خود را بشويد.
(مسأله 240) كسی كه دست ها و صورتش هر دو از اندازه متعارف كوچكتر و يا بزرگتر باشد ولی خود آنها با يكديگر متناسب باشند، بايد هر اندازه از صورتش را كه ميان دو انگشت ميانی و شست قرار می گيرد بشويد.
(مسأله 241) رساندن آب وضو به زير موهای صورت و شستن پوست صورت واجب نيست، مگر آنكه پوست صورت از زير موها نمايان باشد. و اگر شك كند كه پوست صورت از لای موها پيداست يا نه، بنابر احتياط واجب بايد آب را به پوست هم برساند.
(مسأله 242) اگر احتمال دهد چرك يا چيز ديگری در ابروها و گوشه های چشم و لب او هست كه نمی گذارد آب به آنها برسد، چنانچه احتمال او در نظر مردم عقلايی و بجا باشد، بايد پيش از وضو بررسی كند كه اگر هست برطرف نمايد.
(مسأله 243) در وضو میتواند صورت را با دست راست يا چپ و يا هر دو دست شستشو دهد، بلكه اگر آب را از بالا به پايين به همه مقدار واجب برساند، لازم نيست دست بكشد.
شستن دستها:
(مسأله 244) پس از شستن صورت بايد نخست، دست راست و سپس دست چپ را از آرنج تا سر انگشتان بشويد و برای اينكه يقين كند آب وضو به تمام اين مقدار رسيده بايد كمی بالاتر از آرنج را هم بشويد.
(مسأله 245) بايد دست ها را مانند صورت از بالا به پايين بشويد و اگر از پايين به بالا بشويد وضو باطل است.
(مسأله 246) اگر هنگام شستن صورت يا دست ها، از روی اشتباه، دستش از پايين به بالا رود در صورتی كه صدق شستن از بالا به پايين محفوظ باشد وضو صحيح است، همچنين اگر هنگام وضو يا مسح سر، دست به طوری قراربگيرد كه آب وضو به طرف آرنج سرازير شود اشكال ندارد.
(مسأله 247) شستن دست ها تا مچ پيش از شستن صورت واجب نيست، مگر اينكه دست ها نجس باشند و اين شستن جزو وضو به شمار نمیآيد. پس كسی كه پيش از شستن صورت دست های خود را تا مچ شسته باشد، هنگام وضو بايد دست ها را تا سر انگشت ها بشويد و اگر تنها از آرنج تا مچ را بشويد وضويش باطل است.
(مسأله 248) هنگام شستن صورت و دست ها بايد توجه شود چنانچه چيزی مانند: چسب، رنگ، گچ و چربی زيادی كه مانع رسيدن آب وضو به پوست بدن می شود به صورت يا دستها چسبيده باشد برطرف نموده و آب وضو را به پوست دست و صورت برساند.
(مسأله 249) در وضو شستن صورت و دست ها در مرتبه اول واجب، مرتبه دوم جايز، و بيش از آن حرام است و ملاك در هر بار شستن اين است كه اگر يك مشت آب به قصد وضو بريزد و دست بكشد و با آن يقين كند تمام عضو شسته شده يك مرتبه حساب میشود، خواه يك مرتبه را قصد كرده باشد يا نه.
(مسأله 250) اگر دست را تر كند و به صورت و دست ها بكشد، چنانچه تری دست به قدری باشد كه به واسطه كشيدن دست، آب كمی بر آنها جاری شود و شستن صدق كند، كافی است.
مسح سر و پا:
(مسأله 251) پس از شستن هر دو دست بايد بر يك قسمت از چهار قسمت سر كه برابر پيشانی است با تری آب وضو كه در كف دست مانده دست بكشد و بنابر احتياط با دست راست و از بالا به پايين و با سه انگشت جلوی سر را مسح نمايد. و لازم نيست همه قسمت جلوی سر را مسح نمايد، بلكه هر قسمت از آن را مسح كند كافی است.
(مسأله 252) كسی كه موی سرش به اندازه ای بلند است كه اگر شانه كند به صورت يا جای ديگر سرش میرسد، هنگام مسح بايد با باز نمودن فرق، پوست جلوی سر يا به هر ترتيب ديگر بيخ موها را مسح كند و اگر موهايش به اين اندازه بلند نيست، كافی است روی موها را مسح نمايد..
(مسأله 253) پس از مسح سر بايد با تری آب وضو كه در كف دست باقیمانده روی پاها را از سر انگشت تا برآمدگی روی پا مسح نمايد و احتياط مستحب آن است كه تا مفصل مسح شود و بنابر احتياط با سه انگشت مسح نمايد و بهتر از آن، مسح با تمام كف دست است. و لازم نيست مسح بر شست پا باشد، بلكه اگر انگشت های ديگر هم مسح شود كافی است، ولی بايد بر روی بلندی پا ختم شود.
(مسأله 254) احتياط واجب آن است كه در مسح پاها، دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به روی پا بكشد، نه آنكه تمام دست را روی پا بگذارد و كمی بكشد.
(مسأله 255) مستحب است هنگام مسح پاها بگويد: «أَللّهُمَّ ثَبِّتْنی عَلَی الصِّراطَ يَوْمَ تَزِلُّ فيهِ الْأَقْدامُ، وَ اجْعَلْ سَعْيی فيما يُرْضيكَ عَنّی، يا ذَا الجَلالِ وَ الإِكْرام»؛ يعنی: خدايا! آن روز كه گام ها بر صراط می لغزد گام مرا ثابت و استوار بدار و كوششم را در آنچه از من خرسند می شوی قرار ده، ای دارنده شكوه و بزرگواری!.
(مسأله 256) هنگام مسح بايد جای مسح خشك باشد و اگر به اندازهای تر باشد كه تری دست بر آن اثر نكند مسح باطل است، ولی اگر تری به اندازهای كم باشد كه رطوبتی را كه بعد از مسح در آن ديده میشود بگويند فقط از تری كف دست است اشكال ندارد.
(مسأله 257) اگر آب مسح سر به آب صورت متصل شود وضو باطل نمیشود، ولی مسح پا نبايد با رطوبت گرفته شده از آب صورت باشد. همچنين اگر هنگام شستن صورت، مقداری از موها هم خيس شود و موقع مسح سر رطوبت با آن رطوبت مسح مخلوط شود، وضو باطل نمی شود، ولی مسح پا نبايد با آن رطوبت انجام شود.
(مسأله 258) هنگام مسح بايد سر و پا را ثابت نگاه دارد و دست را روی آن بكشد و اگر دست را نگاه داشته و سر يا پا را به آن بكشد، صحيح بودن مسح محل اشكال است، ولی اگر موقعی كه دست را میكشد سر يا پا مختصر حركتی كند اشكال ندارد.
(مسأله 259) اگر برای همه مسح ها و يا بعضی از آنها رطوبتی در كف دست نماند، نمیتوان كف دست را با آب ديگر تر كرد، بلكه بايد از اعضای ديگر وضو رطوبت بگيرد و با آن مسح نمايد و احتياط اين است كه از رطوبت ريش و اگر نشد از رطوبت ابروها و پلك ها بگيرد و اگر رطوبت كف دست تنها به اندازه مسح سر باشد، بنابر احتياط واجب سر را با همان رطوبت مسح كند و برای مسح پاها از اعضای ديگر وضو رطوبت بگيرد.
(مسأله 260) اگر همه جلوی سر و يا روی پا نجس است و نمیتوان آن را آب كشيد، بايد تيمم نمايد و احتياطا وضو هم بگيرد و مسح جبيرهای انجام دهد؛ يعنی پارچه پاك و خشكی روی آن ببندد و روی پارچه را مسح نمايد.
(مسأله 261) مسح كردن از روی جوراب و كفش باطل است، ولی اگر به واسطه سرمای شديد يا ترس از دزد و درنده و مانند اينها نتواند كفش يا جوراب را بيرون آورد، مسح كردن بر آنها اشكال ندارد و اگر روی كفش نجس باشد، بايد چيز پاكی بر آن ببندد و بر آن چيز مسح كند و احتياط واجب آن است كه در اين صورت تيمم هم بنمايد.
(مسأله 262) اگر پس از مسح، شك كند كه صحيح انجام داده يا نه، میتواند جای مسح را خشك كرده و دوباره مسح نمايد؛گرچه لازم نیست.
وضوی ارتماسی
(مسأله 263) «وضوی ارتماسی» آن است كه انسان صورت و دست ها را به قصد وضو در آب فرو برد، يا اينها را در آب فرو برده به قصد وضو از آب بيرون آورد. و اگر موقعی كه دستها را در آب فرو میبرد نيّت وضو كند و تا وقتی كه آنها را از آب بيرون می آورد و ريزش آب تمام می شود به قصد وضو باشد، وضوی او صحيح است و نيز اگر موقع بيرون آوردن از آب، قصد وضو كند و تا وقتی كه ريزش آب تمام می شود به قصد وضو باشد، وضوی او صحيح می باشد.
(مسأله 264) در وضوی ارتماسی هم بايد صورت و دست ها را از بالا به پايين شست، پس اگر هنگام فرو بردن در آب قصد وضو كند، بايد صورت را از سمت پيشانی و دست ها را از سوی آرنج در آب فرو برد و اگر هنگام بيرون آوردن از آب قصد وضو كند، بايد صورت را از سمت پيشانی و دست ها را از سوی آرنج از آب بيرون آورد.
(مسأله 265) اگر وضوی بعضی از اعضا را ارتماسی و وضوی بعضی را به صورت ترتيبی انجام دهد اشكال ندارد.
(مسأله 266) آنچه از آداب و مستحبات كه در وضوی ترتيبی گفته شد در وضوی ارتماسی هم جاری می شود.
دیدگاهتان را بنویسید