مسائل جُعاله
مسائل جُعاله
«جعاله» آن است كه انسان با شخص معيّنی و يا به طور كلی قرارداد كند در مقابل كاری كه برای او انجام می دهند مال معيّنی بدهد، مثلاً بگويد هر كس گمشده مرا پيدا كند، ده هزار تومان به او می دهم. به كسی كه اين قرار را می گذارد «جاعل» و به كسی كه عمل را انجام می دهد «عامل» می گويند.
فرق بين «جعاله» و «اجاره» اين است كه اجاره عقد لازم است و پس از قرارداد، اجير بايد عمل را انجام دهد و كسی هم كه او را اجير كرده اجرت را به او بدهكار می شود، ولی در جعاله عامل می تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد جاعل بدهكار نمی شود.
- (مساله 1) جاعل بايد بالغ وعاقل باشد و از روی قصد و اختيار قرارداد كند و شرعا بتواند در مال خود تصرف نمايد. بنابراين جعاله فرد نابالغ يا ديوانه و يا سفيه بدون اجازه ولی خود و نيز جعاله كسی كه از طرف حاكم شرع از تصرف در اموالش منع شده
صحيح نيست. - (مساله 2) كاری كه جاعل قرارداد كرده بايد غير شرعی و يا غير عقلايی نباشد، بنابراين اگر قرار بگذارد هر كس اين ظرف شراب را بنوشد يا فلان كار لغو را انجام دهد فلان مبلغ را دريافت خواهد كرد جعاله صحيح نيست.
- (مساله 3) مالی را كه جاعل قرار میگذارد بدهد اگر معيّن كند، مثلا بگويد هر كس فلان كار را انجام دهد اين گونی برنج را به او میدهم، لازم نيست خصوصيات آن را بيان نمايد و مثلاً بگويد اين برنج از كجاست و قيمت آن چقدر است، ولی اگر مال را معيّن نكند، مثلاً بگويد هر كس فلان كار را انجام دهد يك گونی برنج به او می دهم، بنابر احتياط واجب بايد خصوصيات آن را كاملاً بيان نمايد.
- (مساله 4) اگر جاعل مبلغ معيّنی را قرارداد نكند، پس از انجام عمل بايد اجرت عامل را به مقداری كه كار او در نظر کارشناس ارزش دارد بپردازد، مگر اينكه ظاهر كلام او اين باشد كه مبلغ كمتری را در نظر گرفته است.
- (مساله 5) اگر جاعل، مبلغ تعيين شده را برای انجام تمام مراحل كار تعيين كرده باشد و عامل كار را ناتمام رها كند چيزی طلبكار نيست، همچنين است موردی كه اگر كار تمام نشود برای جاعل فايده سای نداشته باشد، ولی اگر مقصود جاعل آن بوده كه برای هر اندازه از كار مبلغی بپردازد، بايد پس از رها كردن عامل، دستمزد را به نسبت كار بپردازد، هر چند احتياط در مصالحه كردن است.
- (مساله 6) اگر عامل، پيش از قرارداد كار را انجام داده باشد يا بعد از قرارداد به قصد مجانی كار را انجام دهد حقی نسبت به مزد ندارد.
- (مساله 7) پيش از آنكه عامل شروع به كار كند دو طرف میتوانند جعاله را به هم بزنند.
- (مساله 8) اگر پس از آنكه عامل مشغول عمل شده جاعل بخواهد جعاله رابه هم زند، بايد مزد عامل را تا آن اندازه كه كار كرده بپردازد، ولی عامل هنگامی میتواند عمل را رها كند كه از اين بابت زيانی به جاعل نرسد و اگر زيانی به جاعل برسد علاوه بر اينكه حقی بر جاعل ندارد ضامن زيان وارده نيز میباشد.
- (مساله 9) در هر موردی كه جعاله در اثر جهالت يا نبودن ساير شرايط باطل شود، شخص عامل مستحق اجره المثل؛ يعنی اجرتی كه معمولاً برای مثل كار او میدهند، میباشد و اگر اجرت قرارداد شده با اجره المثل تفاوت دارد نسبت به مقدار زائد مصالحه نمايند، ولی اگر قصد مجانی كرده چيزی طلبكار نيست.
- (مساله 10) ظاهرا مژدگانی و جوايزی كه معمولاً به طور مطلق برای پيدا كردن اشيای گمشده تعيين می كنند از قبيل جعاله است.
دیدگاهتان را بنویسید