رؤیت هلال یا ولادت ماه؟
رؤیت هلال یا ولادت ماه؟
فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا ۚ لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ. الروم/۳۰
آفرینش الهی (فطرت) مورد توجه خداوند تعالی بوده است و انسان ها را خطاب به آن نموده و فرموده: برای خود فطرت را لازم بدارید زیرا که مردم بر این فطرت و سرشت شکوفا میشوند، تغییر و جابجایی در آفرینش الهی نیست.
بر این اساس خالق جهان احکام خود را بر اساس امور تکوینی، حقیقی، واقعی و ظرفیت ها بنا نهاده است، به تعبیر قرآن و شریعت احکام بر پایه مقدرات وضع شده است؛ مثلاً بلوغ، علم، قدرت، عقل، اختیار، قصد، استطاعت از جمله پایه های احکام صوم رمضان المبارک است و فرموده: فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ ٱلشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ یعنی فرد فرد انسانها که دارای شرایط عامه تکلیف هستند چنانچه در ماه رمضان حضور داشتند و ماه را ادراک نمودند باید روزه بدارند؛ و آنچه مورد خواست باری تعالی میباشد ماه رمضان است نه کمتر و نه بیشتر از آن؛ لذا در روایات باب سوم از ابواب احکام رمضان از کتاب وسایل الشیعه روایات متعددی آمده است که رأی شخصی، وهم و گمان را نهی میکند و به عنوان نمونه یکی از ابزار هایی که انسان را به واقعیت میرساند که رؤیت است دعوت میکند (حدیث دوم از باب سه).
در حدیث ۱۱ میفرماید: «ایاک و الشک و الظن فإن خفی علیکم فاتموا شهر الاول ثلاثین» یعنی اگر چناچه اتمام ماه بر شما مخفی بود ۳۰ روز بنمایید، لکن نفی و نهی از علم را ندارد تنها میفرماید دنبال شک و ظن مرو.
در حدیث ۱۶ میفرماید: «شهر رمضان فریضة من فرائض الله فلاتؤدوا بالتظنی» مبادا ماه رمضان را که فریضه و تقدیر الهی است با شک و گمان آداب و احکام آن را انجام دهید.
حال با توجه به این که احکام الهیه بر اساس امور تکوینی است و گمان و شک و وهم و رأی شخصی از امور غیر ثابت است و انسانها در این ها آرامش ندارند و دین و شریعت برای عدم اضطراب و ایجاد اطمینان و رسیدن به واقعیت ها آمده است بدین جهت نهی از امور غیر واقعی نموده است.
تحقیق نویسنده آن است که چون گردش ماه بر زمین یک حرکت تکوینی است و آغازی و انجامی دارد یعنی طبق علم که هیچ اضطراب و شکی در آن نیست حرکت ماه از آغاز تا پایان ۲۹ روز و ۱۲ ساعت و ۴۸ دقیقه میباشد، از طرف دیگر امر صوم بر اساس سیر ماه میباشد و از جانب خداوند تعالی صادر شده است؛ این امر وابسته بر رؤیت هلال توسط فرد یا افراد، مسلح یا غیر مسلح، در افق واحد یا در آفاق متعدد نمیباشد.
حال زمانی که این سیر سپری شد سیر ماه جدید شروع میشود و بستگی به هیچ امری از قبیل دیدن یا ندیدن فرد یا افراد ندارد. آغاز سیر جدید ملاک برای احکام و آداب ماه جدید میباشد.
بلی افرادی که علم به ولادت و سیر ماه جدید ندارند باید به ابزار دیگری روی آورند که آن رؤیت است یا سپری شدن ۳۰ روز از ماه قبل است.
بنابراین رؤیت موضوعیت ندارد، اگر بنای شروع ماه جدید را بر اساس رؤیت بدانیم نباید سپری شدن ۳۰ روز از ماه قبل هم در صورت عدم رؤیت ملاک برای ماه جدید باشد.
بنابراین تمام روایات در باب صوم که تاکید دارد بر رؤیت هلال به لحاظ آن است که کسی صوم واجب و مقدر الهی را در ماه شعبان انجام ندهد و نیز عید فطر او گمان و شک در او نباشد و نقصی در ماه رمضان ایجاد نشود.
این امر با معیار «ولادت ماه» حاصل شده و چنانچه ماه آتی قبل از غروب آفتاب در هر افقی متولد شد یعنی سیر جدید خود را آغاز نمود آن شب شب اول ماه و فردای آن روز اول ماه است و احکام و آداب شرعیه آن قابل اجرا میباشد.
خلاصه آنکه روایات متعدده و مستفیضه دال بر وجوب صوم با رؤیت هلال و افطار صوم نیز با رؤیت هلال و عید فطر همگی مورد و موضوع آنها افراد شاکّ هستند.
این پژوهش بر این اعتقاد است که روایات رؤیت همگی قابل عمل است و آنها را رد نمیکند بلکه معتقد است مخاطب این روایات افراد شاکّ هستند نه آن دسته از افرادی که با توجه به علم دقیقا اطمینان از حلول ماه جدید پیدا کرده اند.
این تحقیق پیامش آرامش برای مؤمنین نسبت به لیالی قدر، نسبت به آداب شبهای ماه مبارک رمضان که هر شب اعمالی خاص دارد بوده است؛ بنابراین افراد در اضطراب برای جشن عید فطر نمیباشند و برای خود میتوانند برنامه ریزی صحیح و کامل داشته باشند.
فی المعتبرة عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِي كِتابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَغُرَّةُ الشُّهُورِ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ ذِكْرُهُ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَلْبُ شَهْرِ رَمَضَانَ لَيْلَةُ الْقَدْرِ.
آغاز سال الهی که با ماه مبارک رمضان شروع و قلب ماه را که شب قدر بوده بر همه انسانهای الهی تبریک میگوییم؛ امید آنست که سالی همراه با سرنوشت نیکو و با برکت برای همه انسانها به خصوص مسلمین جهان باشد.
مهدی طحانی رمضان المبارک ۱۴۳۹
والسلام علی من اتبع الهدی
دیدگاهتان را بنویسید