شك هايی كه نبايد به آنها اعتنا كرد
قسم دوم ـ شك هايی كه نبايد به آنها اعتنا كرد:
(مسأله 351) اگر در بين نماز شك كند كه يكی از كارهای واجب آن را انجام داده يا نه، مثلاً شك كند كه حمد را خوانده يا نه، چنانچه مشغول كاری كه بايد بعد از آن انجام دهد نشده بايد آنچه را كه در انجام آن شك كرده بجا آورد و اگر مشغول كاری كه بايد بعد از آن انجام دهد شده به شك خود اعتنا نكند.
(مسأله 352) اگر در بين خواندن آيه ای شك كند كه آيه پيش از آن را خوانده يا نه، يا وقتی آخر آيه ای را میخواند شك كند كه اول آن را خوانده يا نه، به شك خود اعتنا نكند.
(مسأله 353) اگر بعد از بلند شدن از ركوع يا سجود شك كند كه كارهای واجب آن را، مانند ذكر يا آرام بودن بدن، انجام داده است يا نه، به شك خود اعتنا نكند.
(مسأله 354) اگر در حالی كه به سجده میرود شك كند كه ركوع را بجا آورده يا نه، يا شك كند كه بعد از ركوع ايستاده يا نه، بنابر احتياط به شك خود اعتنا نكند ولی نماز را نيز دوباره بخواند.
(مسأله 355) اگر در حال برخاستن شك كند كه سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد برگردد و بجا آورد و بنابر احتياط تشهد را به قصد قربت مطلقه[1] بجا آورد.
(مسأله 356) كسی كه نشسته يا خوابيده نماز میخواند، اگر موقعی كه حمد يا تسبيحات را میخواند شك كند كه سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند و چنانچه پيش از آنكه مشغول حمد يا تسبيحات شود شك كند كه سجده يا تشهد را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد. ولی چنانچه با توجه و التفات، نشستن يا خوابيدن را به جای ايستادن انجام داده و پيش از شروع در حمد يا تسبيحات شك كرده است، پس اگر در تشهد شك كرده آن را به قصد قربت مطلقه بجا آورد و نماز او صحيح است و اگر در سجده شك كرده آن را بجا آورد و نماز را تمام كرده و بنابر احتياط واجب دوباره بخواند.
(مسأله 357) اگر شك كند يكی از ركن های نماز را بجا آورد يا نه، دو صورت دارد:
الف – چنانچه مشغول كار بعد از آن نشده، مثلاً پيش از خواندن تشهد شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد و چنانچه بعد يادش بيايد كه آن ركن را انجام داده بوده، چون ركن زياد شده نمازش باطل است.
ب- چنانچه مشغول كار بعد از آن شده، مثلاً مشغول خواندن تشهد است و شك كند دو سجده بجا آورده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند و اگر يادش بيايد كه آن را انجام نداده، در صورتی كه مشغول ركن بعد نشده بايد بجا آورد؛ و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است. بنابراين اگر پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد كه دو سجده را انجام نداده، بايد برگردد و بجا آورد و نمازش صحيح است و اگر در ركوع يا پس از آن يادش بيايد نمازش باطل است.
(مسأله 358) اگر شك كند عملی را كه ركن نيست بجا آورده يا نه، دو حالت دارد:
الف ـ چنانچه مشغول كار بعد از آن نشده، مثلاً پيش از شروع سوره شك كند كه حمد را خوانده است يا نه، بايد آن را بجا آورد و اگر بعد از انجام آن يادش بيايد كه آن را انجام داده بوده نمازش صحيح است.
ب- چنانچه مشغول كار بعد از آن شده، مثلاً مشغول خواندن سوره است و شك كند كه حمد را خوانده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند و اگر يادش بيايد كه آن را انجام نداده، در صورتی كه مشغول ركن بعد نشده بايد بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش صحيح است. بنابراين اگر مثلاً در قنوت يادش بيايد كه حمد را نخوانده بايد برگردد و بخواند و اگر در ركوع يادش بيايد نماز او صحيح است، ولی بعد از نماز بنابر احتياط واجب دو سجده سهو بجا آورد.
(مسأله 359) اگر شك كند سلام نماز را گفته يا نه، يا شك كند درست گفته يا نه، چنانچه مشغول تعقيبات نماز يا مشغول نماز ديگر شده يا به واسطه انجام كاری كه نماز را به هم میزند از حال نمازگزار بيرون رفته است به شك خود اعتنا نكند و اگر پيش از اينها شك كند، پس اگر در اصل گفتن سلام شك كرده بايد سلام را بگويد و اگر در صحيح گفتن سلام شك كرده بنابر احتياط واجب آن را بگويد.
(مسأله 360) اگر پس از سلام نماز شك كند كه نمازش صحيح بوده يا نه، مثلاً شك كند ركوع را بجا آورده يا نه، يا بعد از سلامِ نماز چهار ركعتی شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت، به شك خود اعتنا نكند، ولی اگر هر دو طرف شك باطل باشد، مانند آنكه در نماز چهار ركعتی شك كند كه سه ركعت خوانده يا پنج ركعت، نمازش باطل است.
(مسأله 361) اگر پس از گذشتن وقت نماز شك كند كه نماز را خوانده يا نه، يا گمان كند كه نخوانده، خواندن آن لازم نيست، ولی اگر پيش از گذشتن وقت شك كند يا گمان كند كه نخوانده، بايد آن نماز را بخواند، بلكه اگر گمان كند كه خوانده نيز آن را بجا آورد.
(مسأله 362) اگر پس از گذشتن وقت شك كند كه نماز را درست خوانده يا نه، به شك خود اعتنا نكند.
(مسأله 363) كسی كه بيش از مقدار متعارف شك میكند و حال او به گونهای شده كه معمولاً سه نماز پی در پی بدون شك بر او نمیگذرد «كثير الشك» است و بايد به شك خود اعتنا نكند، ولی اگر زياد شك كردن او موقت و به دليل ترس يا پريشانی و يا از روی خشم باشد كثيرالشك شمرده نمی شود.
(مسأله 364) اگر كثيرالشك در بجا آوردن چيزی شك كند، چنانچه انجام آن نماز را باطل نمی كند بايد بنا بگذارد كه آن را بجا آورده است، مثلاً اگر شك كند ركوع كرده يا نه، بايد بنا بگذارد كه ركوع كرده است. و چنانچه بجا آوردن آن، نماز را باطل میكند بايد بنا بگذارد كه آن را انجام نداده است، مثلاً اگر شك كند كه در يك ركعت يك ركوع كرده يا بيشتر، چون زياد شدن ركوع نماز را باطل میكند بايد بنا بگذارد كه بيشتر از يك ركوع نكرده است.
(مسأله 365) كسی كه در يك چيز نماز زياد شك میكند، چنانچه احيانا در چيزهای ديگر نماز شك كند بايد در آنها به دستور شك عمل نمايد، مثلاً كسی كه در بجا آوردن سجده زياد شك میكند، اگر در انجام ركوع شك كند بايد به دستور آن رفتار نمايد؛ يعنی اگر ايستاده است ركوع را بجا آورد و اگر به سجده رفته اعتنا نكند، همچنين است اگر در نماز مخصوصی ـ مثلاً نماز ظهر ـ زياد شك میكند، در صورتی كه در نمازهای ديگر شك كند بايد به دستور شك رفتار نمايد.
(مسأله 366) اگر نمازگزار شك كند كه كثيرالشك شده يا نه، بايد به دستور شك عمل نمايد، ولی كثيرالشك تا هنگامی كه يقين نكند به حال معمولی برگشته بايد به شك خود اعتنا نكند.
(مسأله 367) اگر كثيرالشك شك كند ركنی را بجا آورده يا نه و اعتنا نكند و بعد يادش بيايد آن را انجام نداده، چنانچه مشغول ركن بعد نشده بايد آن را بجا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است.
(مسأله 368) اگر كثيرالشك شك كند چيزی را كه ركن نيست بجا آورده يا نه و اعتنا نكند و بعد يادش بيايد كه آن را انجام نداده، چنانچه از محل بجا آوردن آن نگذشته؛ يعنی داخل ركن بعد نشده، بايد برگردد و آن را انجام دهد و اگر از محل آن گذشته نمازش صحيح است و بنابر احتياط واجب دو سجده سهو بجا آورد.
(مسأله 369) حكم كثيرالشك كه نبايد به شك خود اعتنا كند اختصاص به نماز دارد و در غيرنماز بايد مطابق وظيفه شك عمل نمايد، اما اگر شك به حد وسواس برسد در هيچ عملی نبايد به آن توجه شود.
(مسأله 370)اگر امام جماعت در شماره ركعت های نماز شك كند، چنانچه مأموم يقين يا گمان داشته باشد و به امام جماعت بفهماند، امام بايد به آن عمل نموده و نماز را تمام نمايد و خواندن نماز احتياط لازم نيست، همچنين اگر مأموم در شماره ركعتهای نماز شك كند و امام جماعت يقين يا گمان داشته باشد، بايد به شك خود اعتنا ننمايد.
(مسأله 371) اگر در شماره ركعت های نماز مستحبی شك كند، چنانچه طرف بيشتر شك نماز را باطل میكند بايد بنا را بر كمتر بگذارد، مثلاً اگر در نافله صبح شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده است. و اگر طرف بيشتر شك نماز را باطل نمیكند، مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده يا يك ركعت، به هر طرف شك عمل نمايد نمازش صحيح است و بهتر است بنا را بر كمتر بگذارد.
(مسأله 372) كم شدن ركن بنابر احتياط واجب، نماز نافله (نماز مستحبی) را باطل میكند و در زياد شدن ركن نيز احتياط شود، پس اگر يكی از كارهای نافله را فراموش كند و موقعی يادش بيايد كه مشغول ركن بعد از آن شده، آن كار را انجام دهد و دوباره آن ركن را بجا آورد و نماز را نيز دوباره بخواند و يا نماز را رها كند و از سر بگيرد.
(مسأله 373) اگر در يكی از كارهای نماز نافله شك كند ـ خواه ركن باشد يا غير ركن ـ چنانچه محل آن نگذشته آن را بجا آورد و اگر محل آن گذشته به شك خود اعتنا نكند.
(مسأله 374) در نماز مستحبی بايد به ظن و گمان خود عمل كند، مثلاً اگر گمانش به يك ركعت میرود احتياطا يك ركعت ديگر بخواند.
(مسأله 375) اگر در نماز نافله كاری كند كه برای آن در نماز واجب سجده سهو واجب میشود يا يك سجده يا تشهد را فراموش نمايد، لازم نيست پس از نماز، سجده سهو يا قضای سجده يا تشهد فراموش شده را بجا آورد، ولی میتواند به اميد ثواب انجام دهد.
(مسأله 376) اگر شك كند كه نماز مستحبی را خوانده يا نه، چنانچه آن نماز وقت معيّن نداشته باشد يا وقت معيّن داشته باشد و پيش از گذشتن وقت شك كند، بنا بگذارد كه نخوانده است، ولی چنانچه وقت معيّن داشته و پس از گذشتن وقت شك كند به شك خود اعتنا نكند.
[1]. يعنی به قصد تقرب به خداوند، بدون نيّت وجوب يا استحباب.
دیدگاهتان را بنویسید