قرائت
قرائت
(مسأله 184) در ركعت اول و دوم نمازهای يوميه بايد پس از تكبيرة الإحرام نخست، سوره حمد و سپس بنابر احتياط يك سوره كامل از سوره هايی كه سجده واجب ندارد خوانده شود، ولی چنانچه وقت نماز چندان تنگ باشد كه اگر سوره را بخواند قسمتی از نماز در خارج وقت خوانده میشود و يا ناچار شود كه سوره را نخواند، مثلاً بترسد كه دزد يا درنده و يا چيز ديگری به او صدمه بزند، نبايد سوره را بخواند و چنانچه در كاری زياد عجله داشته باشد می تواند سوره را نخواند.
(مسأله 185) در يك ركعت می تواند پس از حمد بيش از يك سوره بخواند، هر چند در نماز واجب كراهت دارد، بلكه احوط ترك است.
(مسأله 186) ترتيب در خواندن حمد و سوره لازم است؛ يعنی بايد اول حمد و پس از آن سوره را بخواند. پس اگر از روی عمد سوره را پيش از حمد بخواند نمازش باطل است و چنانچه از روی اشتباه سوره را پيش از حمد بخواند و در بين آن يادش بيايد، سوره را رها كند و بعد از خواندن حمد سوره را از اول بخواند و اگر بعد از خواندن حمد يادش بيايد كه سوره را قبلاً خوانده است، لازم نيست حمد را دوباره بخواند بلكه فقط سوره را دوباره بخواند.
(مسأله 187) كسی كه حمد و سوره يا يكی از آنها را فراموش كرده و پس از رسيدن به ركوع متوجه شود، نمازش صحيح است و بنابر احتياط واجب بايد پس از نماز برای هر كدام كه فراموش كرده دو سجده سهو بجا آورد، ولی اگر پيش از آنكه برای ركوع خم شود يا پس از خم شدن و پيش از رسيدن به حد ركوع متوجه شود، بايد حمد يا سوره و يا هر دو را ـ هر كدام را كه فراموش كرده ـ بخواند.
(مسأله 188) در نمازهای واجب انتخاب هر يك از سورههای قرآن بجز چهار سورهای كه سجده واجب دارد[1] بلا اشكال است و اگر نمازگزار عمدا يكی از اين چهار سوره را بخواند، پس اگر آيه سجده را خوانده باشد، بنابر احتياط واجب سجده را انجام دهد و سپس بايستد و حمد و سوره را بخواند و نماز را تمام نمايد و دوباره آن را بجا آورد و اگر به آيه سجده نرسيده، بنابر احتياط آن را رها كند و سوره ديگری بخواند و نماز را هم دوباره بجا آورد.
(مسأله 189) اگر از روی اشتباه مشغول خواندن سورهای شود كه سجده واجب دارد، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد، بنابر احتياط آن سوره را رها كند و سوره ديگری بخواند؛ و چنانچه پس از خواندن آيه سجده بفهمد، بنابر احتياط واجب در بين نماز سجده آن را بجا آورد و آن سوره را تمام كند و يك سوره ديگر هم به قصد قربت مطلقه[2] بخواند و به احتیاط مستحب پس از آن دوباره نماز خود را بخواند.
(مسأله 190) اگر نمازگزار در حالی كه نماز میخواند آيه سجده را بشنود به اشاره سجده كند و نمازش صحيح است، ولی بعد از نماز احتياطا سجده را دوباره بجا آورد. و چنانچه در حال نماز آيه سجده را گوش دهد حكم آن نظير جايی است كه آيه سجده را از روی اشتباه بخواند كه در مسأله پيش گفته شد.
(مسأله 191) در نماز مستحبی خواندن سوره لازم نيست، اگر چه آن نماز به واسطه نذر كردن واجب شده باشد، مگر آنكه نماز متعارف بين مردم را نذر كرده باشد كه در اين صورت بايد سوره را بخواند. و اگر در بعضی از نمازهای مستحبی مثل «نماز وحشت» كه سوره مخصوصی دارد بخواهد به دستور آن نماز رفتار كرده باشد، بايد همان سوره را بخواند.
(مسأله 192) اگر پس از حمد، يكی از سورههای «توحيد»[3] يا «كافرون»[4] را شروع كند، نمیتواند آن را رها كرده و سوره ديگری بخواند، ولی اگر سوره ديگری را شروع كند، تا هنگامی كه به نصف نرسيده میتواند آن را رها كند و سوره ديگری بخواند.
(مسأله 193) در نماز جمعه و نيز نماز ظهر روز جمعه مستحب است در ركعت اول، پس از حمد «سوره جمعه» و در ركعت دوم، پس از حمد «سوره منافقين» خوانده شود و اگر كسی مشغول يكی از اينها شود بنابر احتياط واجب نمیتواند آن را رها كند و سوره ديگری بخواند، هر چند به نصف سوره نرسيده باشد.
(مسأله 194) اگر نمازگزار در نماز جمعه يا نماز ظهر جمعه از روی فراموشی به جای سوره «جمعه» و «منافقين» سوره ديگری را بخواند، گرچه سوره «توحيد» يا «كافرون» باشد، تا به نصف نرسيده میتواند آن را رها كند و سوره «جمعه» يا «منافقين» را بخواند، ولی اگر از روی عمد سوره «توحيد» يا «كافرون» را بخواند، اگر چه به نصف نرسيده باشد، بنابر احتياط واجب نمیتواند رها كند.
(مسأله 195) اگر مقداری از سوره را فراموش كند يا از روی ناچاری، مثلاً به واسطه تنگی وقت، نشود آن را تمام نمايد، میتواند آن سوره را رها نموده و سوره ديگری بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد يا سوره «توحيد» يا «كافرون» باشد.
(مسأله 196)دو سوره «فيل» و «قريش» با هم، و نيز دو سوره «الضّحی» و «انشراح» با هم در نماز بنابر احتیاط يك سوره محسوب میشوند و بايد با همان ترتيبی كه در قرآن آمده و با گفتن «بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحيم» برای هر كدام خوانده شوند.
(مسأله 197)سورهای كه نمازگزار میخواهد بخواند، بنابر احتياط واجب بايد «بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحيم» آن را به نيّت همان سوره بگويد، پس نمیتواند اول «بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحيم» را بگويد و بعد سوره را انتخاب نمايد و يا آن را به قصد سورهای بگويد و سوره ديگری بخواند.
(مسأله 198) بر زن و مرد نمازگزار واجب است كه حمد و سوره نماز «ظهر» و «عصر» را آهسته بخوانند و بر مرد، واجب است حمد و سوره نماز «صبح» و «مغرب» و «عشا» را بلند بخواند و بايد مواظب باشد كه تمام كلمات حمد و سوره حتی حرف آخر آنها بلند خوانده شود.
(مسأله 199) زن میتواند حمد و سوره نماز «صبح» و «مغرب» و «عشا» را بلند يا آهسته بخواند، ولی اگر نامحرم صدايش را بشنود بنابر احتياط مستحب آهسته بخواند و اگر موجب تحريك نامحرم باشد، بنابر احتیاط واجب است كه آهسته بخواند.
(مسأله 200) ملاك در بلند و آهسته بودن صدا تشخيص عرف و نيز دارای جوهره بودن آن است، بنابراين اگر صدا به اندازهای آهسته باشد كه تنها خود او می شنود و به نظر مردم بلند به حساب نمی آيد هر چند جوهره داشته باشد كافی نيست و نيز اگر صدای او جوهره ندارد، گرچه ديگران هم بشنوند، آهسته محسوب میشود و در جاهايی كه بايد بلند خوانده شود كفايت نمیكند.
(مسأله 201) اگر كسی در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند كند، مثلاً فرياد بكشد، نمازش باطل است.
(مسأله 202)اگر از روی عمد در جايی كه بايد حمد و سوره را بلند بخواند آهسته بخواند يا در جايی كه بايد آهسته بخواند بلند بخواند، نمازش باطل می شود، ولی اگر از روی فراموشی يا ندانستن مسأله باشد نمازش صحيح است. و چنانچه در بين خواندن متوجه اشتباه خود شد لازم نيست مقداری را كه خوانده دوباره بخواند، هر چند احوط است.
(مسأله 203) بر هر فرد مسلمان واجب است كه همه كلمات نماز را به شكل صحيح ياد بگيرد و هنگام خواندن نيز صحيح ادا كند؛ و افرادی كه كلمات را درست نياموخته اند بايد در فراگيری آن بكوشند و كسی كه به هيچوجه نمیتواند صحيح آن را ياد بگيرد در صورت امكان بنابر احتياط، كسی كلمات را به او تلقين نمايد وگرنه هر طور كه میتواند بخواند و بنابر احتياط مستحب در صورتی كه برای او سخت نباشد نماز را به جماعت بجا آورد.
(مسأله 204) اگر يكی از كلمات حمد و سوره را نداند يا عمدا آن را نگويد يا به جای حرفی حرف ديگر بگويد، مثلاً بجای «ض»، «ز» بگويد، يا جايی را كه بايد بدون زير و زبر خوانده شود، زير و زبر دهد و يا تشديد را نگويد، نماز او باطل است.
(مسأله 205) اگر زير و زبر كلمه ای را نداند بايد ياد بگيرد، ولی اگر كلمه ای را كه وقف كردن آخر آن جايز است هميشه وقف كند، ياد گرفتن زير و زبر آن لازم نيست.
(مسأله 206) تسبيحات اربعه و نيز ذكرهای ركوع، سجود و تشهد بايد به عربی صحيح خوانده شود و اگر مثلاً نداند كلمه ای به «س» است يا به «ص» بايد ياد بگيرد و چنانچه به دو صورت بخواند نمازش باطل است.
(مسأله 207) اگر كلمه ای را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، اگر در ياد گرفتن صحيح آن كوتاهی كرده بنابر احتياط واجب دوباره نماز را بخواند و در صورتی كه كوتاهی نكرده و تصادفا اشتباه ياد گرفته نماز او صحيح است.
(مسأله 208) اگر بعد از «الف» يا «واو» يا «ياء» همزه يا حرفی كه ساكن است بيايد و در يك كلمه باشند و قبل از الف «فتحه» و قبل از واو «ضمه» و قبل از ياء «كسره» باشد، بنابر احتياط واجب بايد اين سه حرف را با مدّ بخوانند؛ يعنی آن را حدّاقل به اندازه تلفظ دو «الف» بكشند. مثلاً در «وَ لاَ الضّالّين» الف آن را با مدّ بخوانند.
(مسأله 209) احتياط آن است كه در نماز «وقف به حركت» ننمايند و معنای وقف به حركت آن است كه زير (كسره) يا زبر (فتحه) و يا پيش (ضمه) كلمهای را بگويند و بين آن كلمه و كلمه بعدش فاصله بيندازند، مثلاً بگويند: «الرَّحمنِ الرَّحيمِ» و ميم «الرَّحيم» را كسره بدهند و بعد قدری فاصله داده و كلمه بعدی را بخوانند.
همچنين احتياط مستحب آن است كه «وصل به سكون» ننمايند و معنای وصل به سكون آن است كه كلمهای را بدون حركت آخرش به كلمه بعدی وصل نمايند، مثلاً بگويند: «الرَّحمنِ الرَّحيم» و ميم «الرَّحيم» را كسره ندهند و بلافاصله كلمه بعدی را بخوانند.
( مسأله 210) نمازگزار در ركعت سوم و چهارم نماز میتواند فقط يك حمد بخواند يا سه مرتبه تسبيحات اربعه بگويد؛ يعنی سه بار بگويد: «سُبْحانَ اللّهِ وَ الحَمْدُ لِلّهِ وَلا إِلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ أكْبَر». همچنين میتواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد و بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند.
(مسأله 211) اگر تسبيحات اربعه را بيشتر از سه مرتبه به قصد ذكر بگويد اشكال ندارد، ولی اگر به قصد آنچه در نماز دستور دادهاند بگويد جايز نيست.
(مسأله 212) بنابر احتياط در تنگی وقت نيز تسبيحات اربعه را سه مرتبه بگويد.
( مسأله 213) بنابر احتياط واجب بايد مرد و زن در ركعت سوم و چهارم نماز حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند و چنانچه به جای تسبيحات، حمد بخوانند بنابر احتياط واجب حتی «بسم اللّه الرّحمنِ الرّحيم» آن را هم آهسته بگويند.
(مسأله 214) كسی كه نمی تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بگويد بايد در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند.
(مسأله 215) اگر در يكی از دو ركعت اول نماز به خيال اينكه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در ركوع يا بعد از آن بفهمد نمازش صحيح است و بنابر احتياط واجب برای ترك هر يك از حمد و سوره دو سجده سهو بجا آورد و بنابر احتياط در هر دو صورت برای زيادی تسبيحات نيز دو سجده سهو بجا آورد.
(مسأله 216) اگر در يكی از دو ركعت آخر نماز به خيال اينكه در دو ركعت اول است حمد بخواند، يا در دو ركعت اول نماز به گمان اينكه در دو ركعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد و يا بعد از آن، نمازش صحيح است.
(مسأله 217) اگر در ركعت سوم يا چهارم بخواهد حمد بخواند و بدون قصد تسبيحات به زبانش بيايد، يا بخواهد تسبيحات بخواند و حمد به زبانش بيايد، بايد آن را رها كرده و دوباره حمد يا تسبيحات را با قصد بخواند، ولی اگر عادتش خواندن همان چيزی بوده كه به زبانش آمده و در قلبش نيز قصد آن را داشته، می تواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.
(مسأله 218) كسی كه عادت دارد در ركعت سوم و چهارم، تسبيحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود، بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را با قصد بخواند.
(مسأله 219) اگر نمازگزار در ركعت سوم يا چهارم شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، يكی از چهار صورت را دارد:
الف – چنانچه پيش از خم شدن به ركوع در حالی كه مشغول استغفار نيست شك كند، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.
ب ـ اگر به گمان اينكه تسبيحات را خوانده مشغول استغفار شود و شك كند، بنابر احتياط تسبيحات را بخواند.
ج ـ اگر در حالی كه خم شده ولی هنوز به حد ركوع نرسيده شك كند، بنابر احتياط بايستد و حمد يا تسبيحات را بخواند.
د ـ اگر در حال ركوع و يا بعد از آن چنين شكی نمايد، به شك خود اعتنا نكند.
(مسأله 220) هر گاه شك كند كه كلمهای را درست گفته يا نه، اگر به چيزی كه بعد از آن است مشغول نشده بنابر احتياط واجب آن كلمه را به طور صحيح بگويد. و اگر به چيزی كه بعد از آن است مشغول شده، چنانچه آن چيز ركن باشد، مثل اينكه در ركوع شك كند كلمهای از سوره را درست گفته يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند. و اگر ركن نباشد باز هم میتواند به شك خود اعتنا نكند، ولی اگر احتياطا برگردد و آن كلمه را به طور صحيح بگويد اشكال ندارد و اگر چند مرتبه شك كند باز میتواند بگويد اما اگر به حد وسواس برسد نبايد بگويد و اگر بگويد بنابر احتياط نمازش را دوباره بخواند.
(مسأله 221) مستحب است نمازگزار، كلمات حمد و سوره و تسبيحات را شمرده بخواند و در حمد و سوره، آخر آيات را وقف نموده و به معنای آيات توجه نمايد و پس از خواندن سوره لحظه ای صبر كرده و سپس تكبير پيش از ركوع را بگويد يا قنوت بخواند.
(مسأله 222) مستحب است نمازگزار در ركعت اول پيش از خواندن حمد بگويد: «أعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم» و در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر، امام جماعت «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ» را بلند بگويد؛[5] ولی در نماز فرادی بلند گفتن آن خالی از اشكال نيست. و اگر نماز را به جماعت می خواند بعد از تمام شدن سوره حمدِ امام و اگر فرادی میخواند پس از تمام شدن سوره حمدِ خودش، بگويد: «أَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمينَ».
(مسأله 223) مستحب است نمازگزار پس از خواندن سوره «توحيد» ـ در ركعت اول باشد يا دوم ـ يك يا دو يا سه مرتبه بگويد: «كَذلِكَ اللّهُ رَبّی» يا «كَذلِكَ اللّهُ رَبُّنا»؛ و اين ذكر ارتباطی به قنوت ندارد و نبايد پس از سوره های ديگر گفته شود.
(مسأله 224) مستحب است در ركعت سوم و چهارم پس از خواندن تسبيحات استغفار كند، مثلاً بگويد: «أسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبّی و أَتُوبُ إِلَيْه» يا «أللّهُمَّ اغْفِرْ لی».
(مسأله 225) مكروه است نمازگزار در تمام نمازهای يك شبانه روز سوره «توحيد» را ترك كند، همچنين سوره ای را كه در ركعت اول خوانده مكروه است در ركعت دوم بخواند، ولی اگر سوره «توحيد» را در هر دو ركعت بخواند مكروه نيست.
[1]. سوره هايی كه سجده واجب دارند عبارتند از: «سجده»، «فصّلت»، «نجم» و «علق».
[2]. «قصد قربت مطلقه»؛ يعنى: به قصد تقرب به خداوند، بدون نيّت وجوب يا استحباب.
[3]. يعنى: سوره «قُل هُوَ اللّهُ أَحَد…».
[4]. يعنى: سوره «قُل يا أيّهَا الكافرُون…».
[5]. ولی همان گونه كه گذشت در نماز «صبح» و «مغرب» و «عشا» بايد مردان تمام حمد و سوره را بلند بخوانند.
دیدگاهتان را بنویسید