مسائل نذر و عهد
مسائل نذر و عهد
«نذر» آن است كه انسان انجام كار نيكی را برای خدا بر خود واجب كند، و يا ترك كاری را كه انجام ندادن آن بهتر است برای خدا بر خود واجب نمايد.
- (مساله 1) نذر بر چند قسم است:
1ـ نذری كه برای شكر نعمت دنيوی يا اخروی باشد، مثلاً بگويد: «از برای خداست بر من كه اگر مرا توفيق حج داد يا به من فرزندی عطا نمود فلان كار خير را انجام دهم»، يا برای شكرِ ترك گناه يا رفع بلا يا بيماری و يا ساير مشكلات صورت بگيرد، مثلاً بگويد: «از برای خداست بر من كه اگر از فلان گناه محفوظ ماندم يا بيمارم شفا يافت فلان عمل خير را انجام دهم». به اين قسم نذر كه برای شكرگزاری انجام میشود «نذر برّ» گفته میشود.
2ـ نذری كه برای زجر و بازداشتن خود از عمل حرام يا مكروه انجام میدهد، مثلاً میگويد: «از برای خداست بر من كه اگر عمدا غيبت كردم يك روز روزه بگيرم». اين قسم نذر را «نذر زجر» میگويند.
3 ـ نذری كه مطلق بوده و مشروط و معلق به چيزی نباشد، به عنوان مثال بگويد: «از برای خداست بر من كه فردا را روزه بگيرم». و به اين قسم نذر «نذر تبرّعی» میگويند.
- (مساله 2) در نذر، مجردِ نيّت و قصد كافی نيست و بايد صيغه خوانده شود، ولی خواندن به عربی لازم نيست. بنابراين اگر به فارسی يا هر لغت ديگر بگويد: «از برای خداست بر من كه اگر بيمارم بهبود يافت فلان كار را انجام دهم» نذر او صحيح است و هنگامی كه بيمار بهبود يافت كاری را كه نذر كرده بر او واجب میشود.
- (مساله 3) عبارت «برای خدا» به هر زبان كه باشد بايد در صيغه نذر گفته شود و اگر در قلب آن را نيّت كند كافی نسيت و نذر واقع نمیشود.
- (مساله 4) نذر كننده بايد بالغ و عاقل باشد و به اختيار و قصد خود نذر كند، بنابراين نذر كردن كسی كه او را مجبور كرده اند يا به واسطه عصبانی شدن بی اختيار نذر كرده صحيح نيست.
- (مساله 5) فرد سفيهی كه معمولاً مال خود را در كارهای بيهوده مصرف میكند چنانچه نذر كند، نذرهای مربوط به مالش صحيح نيست. همچنين است كسی كه حاكم شرع او را از تصرف در اموالش منع كرده است.
- (مساله 6) نذر زن بدون اجازه شوهر محل اشكال است، ولی اگر با اجازه شوهر نذر كند شوهر نمی تواند آن را به هم بزند يا او را از عمل به نذر باز دارد.
- (مساله 7) اگر فرزند با اجازه پدر نذر كند بايد به آن عمل نمايد، بلكه اگر بدون اطلاع و اجازه هم نذر كند بنابر احتياط واجب بايد به آن نذر عمل كند، مگر اينكه پدر نهی كند و با نهی او عمل از رجحان بيفتد.
- (مساله 8) پدر يا مادر نمی توانند از طرف فرزند خود و بدون اجازه او نذر كنند؛ پس اگر نذر كنند دختر خود را مثلاً به فرد قرشی شوهر دهند و دختر پس از مكلف شدن راضی نشود نذر آنان اعتباری ندارد.
- (مساله 9) انسان كاری را میتواند نذر كند كه انجام آن برايش ممكن باشد، بنابراين كسی كه نمیتواند پياده به مكه برود اگر نذر كند پياده برود نذر او صحيح نيست.
- (مساله 10) نذر در مورد كارهايی صحيح است كه شرعا مطلوب باشد، بنابراين اگر نذر كند كار حرام يا مكروهی را انجام دهد يا كار واجب يا مستحبی را ترك كند نذر او صحيح نيست.
- (مساله 11) اگر نذر كند كار مباحی را انجام دهد يا ترك نمايد، چنانچه انجام و ترك آن از هر جهت مساوی باشد نذر او صحيح نيست و اگر انجام آن از جهتی بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر كند، به عنوان مثال نذر كند كه فلان غذا را بخورد تا برای عبادت نيرو پيدا كند، نذر او صحيح است و نيز اگر ترك آن از جهتی بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر كند كه آن را ترك نمايد مثلاً برای اينكه استعمال دخانيات ضرر دارد نذر كند كه آن را استعمال نكند، نذر او صحيح میباشد.
- (مساله 12) اگر نذر كند عملی را انجام دهد بايد به همانگونه كه نذر كرده بجا آورد و تغيير آن جايز نيست، پس اگر نذر كند روز اول ماه صدقه بدهد و يا روزه بگيرد، چنانچه قبل يا بعد از آن بجا آورد كفايت نمیكند، همچنين اگر نذر كند وقتی بيمار او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پيش از بهبودی او صدقه را بپردازد كافی نيست.
- (مساله 13) اگر نذر كند روزه بگيرد و وقت و مقدار آن را معيّن نكند گرفتن يك روز روزه كافی است؛ و اگر نذر كند نماز بخواند و مقدار و خصوصيات آن را معيّن نكند خواندن يك نماز دو ركعتی كفايت میكند و اگر نذر كند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معيّن نكند بايد طوری باشد كه بگويد صدقه داده است، همچنين اگر نذر كند كاری را برای خدا بجا آورد انجام هر كار نيكی كفايت میكند، مگر اينكه كار خاصی را در نظر گرفته باشد.
- (مساله 14) اگر نذر كند روز معيّنی را روزه بگيرد بايد همان روز را روزه بگيرد، و بنابر احتياط مستحب در آن روز بدون ضرورت مسافرت نكند و چنانچه مسافرت كرد يا مريض شد يا آن روز مصادف با عيد فطر يا قربان شد و يا زن خون حيض يا نفاس ديد، در آن روز روزه نگيرد و بنابر احتياط واجب قضای آن را بجا آورد.
- (مساله 15) اگر انسان از روی اختيار به نذر خود عمل نكند بايد كفاره بدهد و كفاره آن بنابر احتياط واجب آن است كه يك بنده را آزاد نمايد يا شصت فقير را غذا دهد و آنها را سير كند.
- (مساله 16) اگر نذر كند تا وقت معيّنی كاری را ترك كند، بعد از گذشتن آن وقت میتواند آن كار را انجام دهد و اگر پيش از گذشتن وقت از روی اختيار آن را انجام دهد بايد كفاره بدهد. ولی اگر پيش از وقت از روی فراموشی يا ناچاری و يا اشتباه انجام دهد دو صورت دارد:
الف- اگر مقصود نذر كننده اين باشد كه تا آن وقت معيّن هر دفعه ای از آن عمل را مستقيما بر خود حرام كند، چنانچه دوباره آن را بدون عذر انجام دهد بايد برای هر دفعه به مقداری كه در مسأله «15» گفته شد كفاره بدهد، ولی برای مرتبه اول كه از روی فراموشی يا ناچاری و يا اشتباه مرتكب شده كفاره لازم نيست.
ب ـ اگر مقصودش اين بوده كه صرفالوجود آن را بر خود حرام كند نه هر دفعه را جدا جدا، يا شك كند قصدش چگونه بوده، ديگر چيزی بر او نيست و از اين پس میتواند آن عمل را انجام دهد.
- (مساله 17) كسی كه نذر كرده عملی را ترك كند و وقتی برای آن معيّن نكرده است، اگر از روی فراموشی يا ناچاری و يا اشتباه آن عمل را انجام دهد كفاره بر او واجب نيست، ولی چنانچه مقصود نذركننده اين بوده كه هر دفعه ای از آن را مستقلاً بر خود حرام كند، اگر بدون عذر آن را بجا آورد بايد برای هر دفعه كفاره بدهد.
- (مساله 18) اگر برای عملی كه نذر كرده وقتی معيّن نكرده است لازم نيست فوراً انجام دهد، ولی بنابر احتياط زياد تأخير نيندازد.
- (مساله 19) اگر نذر كند مقدار معيّنی صدقه بدهد، چنانچه پيش از دادن صدقه بميرد بايد آن مقدار را از مال او صدقه بدهند. همچنين اگر نذر كرده حج بجا آورد يا ديگری را به حج بفرستد و با رسيدن وقت حج و تمكن، آن را ترك نمايد و از دنيا برود، بايد از مال او آن را انجام دهند.
- (مساله 20) اگر نذر كند به فقير معيّنی صدقه بدهد نمیتواند آن را به فقير ديگر بدهد و اگر آن فقير بميرد بنابراحتياط مستحبّ به ورثه او بدهد.
- (مساله 21) اگر نذر كند به زيارت يكی از امامان (ع)، مثلاً به زيارت حضرت اباعبداللّه الحسين (ع)، مشرّف شود، چنانچه به زيارت امام ديگر برود كفايت نمیكند و اگر به واسطه عذری نتواند آن امام را زيارت كند چيزی بر او نيست.
- (مساله 22) كسی كه نذر كرده زيارت برود، ولی غسل زيارت و نماز آن را نذر نكرده، لازم نيست آنها را بجا آورد.
- (مساله 23) اگر برای حرم يكی از امامان (ع) چيزی نذر كند بايد آن را به مصرف حرم برساند و اگر برای خود امام(ع) نذر كند و مصرف معيّنی را قصد نكرده باشد، میتواند به خدامی كه مشغول خدمت هستند بدهد يا به فقرا و زوار بپردازد و يا مسجد و مدرسه و مانند آن بسازد و يا كار خير ديگری انجام دهد و ثوابش را هديه آن امام نمايد، چنانكه می تواند به مصارف حرم نيز برساند، همچنين است اگر برای يكی از اماكن متبركه ديگر نذر نمايد.
- (مساله 24) گوسفندی را كه برای صدقه يا برای يكی از امامان نذر كرده، پشمِ آن و مقداری كه چاق میشود و نيز بنابر احتياط واجب شير و بچه ای كه از آن به دنيا آمده مربوط به نذر است و بايد در همان راه مصرف شود. مگر اینکه عرف شده و هست که فقط گوشت صدقه می شود.
- (مساله 25) هر گاه نذر كند اگر مريض او خوب شود يا مسافر او بيايد عملی را انجام دهد، چنانچه معلوم شود كه پيش از نذركردن مريض خوب شده يا مسافر آمده است عمل كردن به نذر لازم نيست.
- (مساله 26) هر گاه نذر كند مالی را در راه معيّنی مصرف كند و قبل از انجام آن از دنيا برود، بنابر احتياط واجب وصی او آن مال را به مصرف تعيين شده برساند، ولی اگر نذر كرده تا زنده است خودش در هر سال مقدار معيّنی از مال را در راه معيّنی مصرف كند، پس از مردن او ادامه آن واجب نيست.
- (مساله 27) اگر نذر كرده مقدار معيّنی از مال را به مصرف خاصی برساند و آن مصرف را فراموش كرده و بين چند مصرف مردد باشد، بايد در هر يك از آن مصرف ها همه آن مقدار را صرف نمايد و در صورتی كه مصرف را فراموش نكرده ولی مقدار معيّن از مال را فراموش كرده باشد، هر مقدار آن را كه يقين دارد مصرف نمايد. و اگر عملی را نذر كرده و مردد بين چند عمل باشد، بايد همه آن اعمال را انجام دهد و در صورتی كه مقدار عمل را فراموش كرده هر اندازه را كه يقين دارد انجام دهد.
- (مساله 28) در «عهد» نيز مانند «نذر» بايد صيغه خوانده شود و نام خدا بر زبان جاری شود، به اين صورت كه بگويد: «با خدا عهد كردم كه فلان كار را انجام دهم». همچنين كاری را كه عهد میكند انجام دهد بايد انجام آن بهتر از ترك آن باشد، بلكه اگر كار مباحی باشد كه انجام و ترك آن مساوی است بنابر احتياط آن را انجام دهد.
- (مساله 29) هر گاه با خدا عهد كند كه كار خيری را انجام دهد آن عمل مطابق عهدی كه كرده بر او واجب میشود و چنانچه به عهد خود عمل نكند بايد به عنوان كفاره يك بنده آزاد نمايد يا شصت فقير را سير كند يا دو ماه روزه بگيرد.
- (مساله 30) اگر برای تخلف نذر يا قسم يا عهد خود كفارهای معيّن كند، به عنوان مثال بگويد: «با خدا عهد كردم كه ديگر سيگار نكشم و اگر كشيدم صد تومان صدقه بدهم»، در صورت تخلف بايد تنها آنچه را معيّن نموده انجام دهد و كفاره ديگری واجب نيست.
دیدگاهتان را بنویسید