مسائل هبه
مسائل هبه (بخشش)
«هبه» آن است كه انسان چيزی را كه ملك خود اوست به رايگان ملك ديگری كند و به او ببخشد.
- (مساله 1) در هبه صيغه خاصی لازم نيست و اگر هبه كننده مال خود را به قصد هبه به كسی بدهد و او هم به همين قصد بپذيرد صحيح است.
- (مساله 2) در هبه كننده چند شرط معتبر است:
1 و 2 ـ بالغ و عاقل باشد.
3 و 4- سفيه نباشد؛ يعنی از كسانی نباشد كه مال خود را در كارهای بيهوده مصرف میكنند. و نيز توسط حاكم شرع از تصرف در اموالش منع نشده باشد.
5 ـ مالك يا صاحب اختيار چيزی باشد كه میخواهد هبه كند، پس بخشش مال ديگری بدون اجازه او صحيح نيست.
6 ـ از روی قصد و اختيار ببخشد، پس اگر هبه كننده از روی اكراه يا اجبار هبه كند صحيح نيست.
- (مساله 3) كسی كه چيزی به او بخشيده میشود اگر صغير يا ديوانه باشد قبول خود او كافی نيست، بلكه بايد ولی او هبه را از طرف او بپذيرد.
- (مساله 4) در هبه علاوه بر پذيرش، تحويل گرفتن آن مال هم لازم است، پس تا هنگامی كه آن را تحويل طرف نداده ملك او نشده است. و برای صغير و ديوانه ولی آنها بايد تحويل بگيرد و اگر خود ولی بخواهد چيزی را به آنها ببخشد كافی است خودش قصد تحويل گرفتن برای آن ها را بنمايد.
- (مساله 5) لازم نيست پس از هبه فورا جنس را تحويل دهد، بلكه هر گاه جنس را به طرف تحويل دهد ملك او می شود و اگر هبه كننده پيش از تحويل دادن بميرد يا فاقد شرايط شود هبه باطل می شود و مال به ورثه هبه كننده منتقل می شود، همچنين است اگر كسی كه به او هبه شده پيش از تحويل گرفتن بميرد.
- (مساله 6) هبه عقد جايز است و هر يك از دو طرف میتوانند آن را به هم بزنند، هر چند بهتر است هبه كننده چيزی را كه بخشيده از آن چشم بپوشد و هبه را هم به هم نزند. و در پنج مورد هبه كننده نمیتواند هبه را به هم بزند:
1 ـ در برابر هبه ای كه كرده چيزی، هر چند كم، از طرف گرفته باشد، خواه گرفتن عوض در بخشش شرط شده باشد يا طرف خودش آن را در مقابل بخشش به بخشنده بپردازد.
2 ـ آن چيز را «قربهً إلی اللّه» بخشيده باشد.
3- بخشش به يكی از خويشان متعارف باشد و بنابر احتياط واجب اگر زن و شوهر هم چيزی را به يكديگر هبه كنند آن را به هم نزنند.
4 ـ مالی كه بخشيده به حال خود باقی نمانده باشد، به عنوان مثال همه يا بعضی از آن به طور كلی تلف شده يا صورت آن كلاً تغيير كرده باشد، مانند نانی كه خورده يا پارچه ای كه دوخته شده باشد و يا اينكه آن را به ديگری منتقل كرده باشد.
5 ـ يكی از دو طرف هبه بميرد، پس اگر هبه كننده پس از تحويل دادن بميرد بنابر احتياط واجب وارثان او نمیتوانند هبه را پس بگيرند و اگر طرف بميرد مال به ورثه او منتقل می شود و بنابر احتياط واجب هبه كننده نمی تواند آن را پس بگيرد.
- (مساله 7) اگر انسان از كسی طلب داشته باشد میتواند گذشت كند و قبول بدهكار شرط نيست و در اين صورت ديگر نمیتوان آن را به هم بزند.
- (مساله 8) هبه كننده میتواند در مقابل چيزی كه میبخشد عوضی قرار دهد و از طرف بگيرد و به آن «هبه معوّضه» میگويند. و لازم نيست عوض آن عين و جنس باشد، بلكه میتواند هر كاری را كه نفع آن به شكلی به بخشنده میرسد عوض هبه قرار دهد، مثلاً در مقابل هبه طلبی را كه طرف از هبه كننده دارد ببخشد يا كار مشروعی را برای او انجام دهد.
- (مساله 9) كسی كه هبه را قبول میكند چنانچه شرطی بر عهده او نهاده شود بنابر احتياط بايد به آن عمل نمايد، بنابراين اگر هبه كننده چيزی را به كسی ببخشد به شرط آنكه او هم چيزی را به او هبه كند، بنابر احتياط بايد طرف به آن شرط عمل نمايد و چنانچه از آن امتناع كند و يا عمل به آن ممكن نباشد بخشنده می تواند هبه را به هم بزند.
- (مساله 10) جهيزيه ای كه پدر و مادر به دختر می دهند اگر به واسطه صلح يا بخشش ملك او نموده باشند نمیتوانند از او پس بگيرند، ولی اگر ملك او نكرده باشند پس گرفتن آن مانعی ندارد، همچنين است حكم جواهرات يا چيزهای ديگری كه شوهر برای همسر خود تهيه می كند يا پدر به فرزند خود می دهد.
دیدگاهتان را بنویسید